Η Πέτρα είναι ιστορικό χωριό στον νομό Πρέβεζας που βρίσκεται κοντά στην Φιλιππιάδα, έδρα του δήμου Ζηρού. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, έχει 392 κατοίκους.
Η ακριβής προέλευση του ονόματος “Πέτρα” δεν είναι γνωστή αλλά σύμφωνα με τον Σεραφείμ Ξενόπουλο, ο οποίος διετέλεσε μητροπολίτης Άρτας, το χωριό έλαβε την συγκεκριμένη ονομασία εξαιτίας της θέσης του, στην ανατολική πλευρά ενός πετρώδους λοφίσκου.
Στην περιοχή υπάρχει η ακρόπολη του αρχαίου Βουχετίου και των μεσαιωνικών Ρωγών. Οι πρώτες οχυρώσεις της ακρόπολης έγιναν τον 5ο π.Χ. αιώνα, όταν άρχισαν οι συγκρούσεις μεταξύ των Ηλείων αποίκων και των Κασσωπαίων Ηπειρωτών. Το Βουχέτιο καταστράφηκε το 167 π.Χ. κατά την ρωμαϊκή εισβολή από τους Ρωμαίους του Αιμίλιου Παύλου μαζί με 70 άλλες πόλεις της Ηπείρου. Οι Βυζαντινοί του Δεσποτάτου της Ηπείρου οχύρωσαν τον οικισμό των Ρωγών, όπως ονομαζόταν τότε, δίνοντας στο κάστρο τη σημερινή του μορφή. Το μέρος απέκτησε σημασία καθώς μετατράπηκε σε μεσαιωνική πολιτεία και υπήρξε διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο με ασφαλή οχύρωση. Στα τέλη του 13ου αιώνα, ο Δεσπότης της Ηπείρου Νικηφόρος πούλησε την περιοχή στον βασιλιά της Νεάπολης, Κάρολο Β τον Ανδηγαυό, που με τη σειρά του την παραχώρησε στον γιο του Φίλιππο του Τάραντα. Το 1339, επί αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ' Παλαιολόγου, οι Ηπειρώτες επαναστάτησαν εναντίον των Βυζαντινών και το κάστρο ήταν ένα από τα ορμητήρια των επαναστατών. Το 1449, το κάστρο καταλήφθηκε από τους Τούρκους.
Μία από τις πρώτες πηγές που μας γνωστοποιεί την ύπαρξη του χωριού είναι τα αρχεία της Βενετίας στα οποία μας γίνεται γνωστό ότι το έτος 1697, η Πέτρα μαζί με πολλά άλλα χωριά της περιοχής, κατέβαλε φόρο στην Βενετική διοίκηση με αντάλλαγμα την προστασία από τις επιδρομές των πειρατών. Oι Βενετοί από τα τέλη του 17ου αιώνα άρχισαν να συνεργάζονται με διάφορες τυχοδιωκτικές ομάδες ατάκτων, κυρίως Ελλήνων από την Κεφαλονιά και την Ιθάκη, οι οποίες λεηλατούσαν τις πλούσιες περιοχές του κάμπου της Άρτας και της Πρέβεζας. Οι Βενετοί είχαν ως στόχο από τη μία να δημιουργήσουν προβλήματα στους Τούρκους και από την άλλη να ωθήσουν τους κατοίκους των αγροτικών περιοχών στο να ζητήσουν προστασία από τις ληστρικές επιδρομές, καταβάλλοντας ένα σημαντικό χρηματικό ποσό. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Μανιάτη πειρατή Λιμπεράκη Γερακάρη, ο οποίος το 1696 λεηλάτησε την πόλη της Άρτας και τα γύρω χώρια και έκλεψε περίπου 50000 ρεάλια δηλαδή ένα τεράστιο ποσό για την εποχή εκείνη που όμως μαρτυρά και τον πλούτο της περιοχής. Οι κάτοικοι της περιοχής έστειλαν επιστολή στον Δόγη της Βενετίας και τον ενημέρωσαν για την επιδρομή και οι Βενετοί συνέλαβαν τον Γερακάρη και τον φυλάκισαν στην Μπρέσια της Ιταλίας όπου και πέθανε.
Σύμφωνα με την εργασία του Κωνσταντίνου Διαμαντή με τίτλο «Η Άρτα και τα περίχωρα αυτής κατά τους χρόνους της επανάστασης», η Πέτρα ήταν ένας μικρός οικισμός με 30 οικογένειες την περίοδο που ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Ο Παναγιώτης Αραβαντινός στο έργο του «Χρονογραφία της Ηπείρου» μας ενημερώνει ότι, με βάση τον κατάλογο της απογραφής του 1845, η Πέτρα ήταν ιδιόκτητο χωριό, υπαγόταν στο τμήμα Ιωαννίνων και κατοικούσαν 18 χριστιανικές οικογένειες ενώ η έκθεση του Ρωσικού Υποπροξενείου Άρτας, το 1877, μας πληροφορεί ότι το χωριό υπήρξε ιδιοκτησία του Αλή Εφένδη και κατοικούσαν σε αυτό 20 οικογένειες. Το 1878, ο Ηπειρώτης λόγιος Βασίλης Ζώτος στο έργο του «Ηπειρωτικαί Μελέται», κάνει αναφορά στα δύο γειτονικά χωριά, τα Λέλοβα και τη Στεφάνη και με βάση τα στοιχεία μπορούμε να υποθέσουμε ότι η απόσταση που χώριζε την Πέτρα από την Άρτα ήταν περίπου 3 ώρες ενώ η απόσταση από την Πρέβεζα ήταν περίπου 7 ώρες. Αναφορά στο χωριό κάνει και ο Ιφικράτης Κοκκίδης στο έργο του «Οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας» που εξέδωσε το ελληνικό Υπουργείο Στρατιωτικών (Αθήνα 1880) και μας δίνει την πληροφορία ότι στο χωριό κατοικούσαν 168 άνθρωποι. Ο Ι. Κοκκίδης μας ενημερώνει ότι η επαρχία Άρτας χωριζόταν σε 2 περιοχές: την περιοχή Άρτας και την περιοχή Πρεβέζης. Η περιοχή της Άρτας χωριζόταν με τη σειρά της σε 7 τμήματα: τμήμα Ποταμιάς, τμήμα Βρύσεως, τμήμα Ραδοβυζίου, τμήμα Τζουμέρκων, τμήμα Κάμπου, τμήμα Καρβασαρά και τμήμα Λάκκας. Η Πέτρα αποτελούσε μέρος του τμήματος Κάμπου Άρτας. Άλλη αξιόλογη πηγή αποτελεί το «Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884) του Σεραφείμ Ξενόπουλου, μητροπολίτη Άρτας. Σύμφωνα με αυτή την πηγή, την εποχή εκείνη στο χωριό κατοικούσαν 30 οικογένειες και οι κάτοικοι του χωριού εκκλησιάζονταν στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής. Η Πέτρα διέθετε σχολείο από κοινού με την Στρογγυλή και φοιτούσαν σε αυτό περίπου 20 μαθητές από τα δύο χωριά. Κοντά στο χωρίο υπήρχε το επίνειο Κράβαρι και το χωριό Αυλαίμων ή Τσουμπία, στο οποίο υπήρχαν ίχνη από μία κατεστραμμένη γέφυρα ενώ σε μικρή απόσταση βρίσκονταν και το χωριό Ρουμπάς. Η περιοχή γύρω από το χωριό ήταν καλυμμένη από ελώδεις εκτάσεις, ο οποίες ξεκινούσαν από το Χανόπουλο και έφθαναν μέχρι τη Ζαβάκα ενώ σε μικρή απόσταση υπήρχε και ένα από τα 12 ιχθυοτροφεία της Άρτας. Ο μητροπολίτης Άρτας κάνει αναφορά και σε έναν κάτοικο της Πέτρας, τον Νικόλαο Μαυρομάτη, ο οποίος το 1825 με δικά του έξοδα, ανοικοδόμησε το ναό της Αγίας Αικατερίνης στη γειτονική Στρογγυλή Άρτας. Εξίσου σημαντική πηγή, είναι η Οθωμανική απογραφή του 1895 που εκδόθηκε με τον τίτλο «Bin üc yüz on bir sene-i maliyesine mahsus Yanya salnamesi. Yedinci defa olarak» (Σαλναμές Ιωαννίνων για το οικονομικό έτος 1311, έκδοση έβδομη). Σύμφωνα με το σχετικό οθωμανικό νόμο, που ίσχυε από το 1864, η πρωτογενής διαίρεση της αυτοκρατορίας ήταν το βιλαέτι («νομαρχία» ή «γενική διοίκηση»). Κάθε βιλαέτι χωριζόταν σε σαντζάκια και αυτά σε καζάδες. Σύμφωνά με αυτή την απογραφή, το χωριό ανήκε στον Καζά Λούρου, ο οποίος βρισκόταν στο σαντζάκι Πρεβέζης, το οποίο με τη σειρά του, ανήκε στο βιλαέτι Ιωαννίνων. Με βάση λοιπόν αυτή την απογραφή, στην Πέτρα κατοικούσαν 26 οικογένειες (χανέδες) με συνολικό πληθυσμό 136 άτομα (68 άνδρες, 68 γυναίκες). Ο αντισυνταγματάρχης του μηχανικού Νικόλαος Σχινάς στο έργο του «Οδοιπορικόν Ηπείρου» που εξέδωσε το ελληνικό Υπουργείο Στρατιωτικών (Αθήνα 1897) μας πληροφορεί ότι στην Πέτρα την εποχή εκείνη κατοικούσαν 25 οικογένειες γεωργών και το χωριό ήταν ιδιοκτησία του Χαμίτ Αγά. Τα τελευταία χρόνια το κάστρο ήταν πλήρως εγκαταλελειμμένο και τα τμήματα που σώθηκαν από αυτό δεν φαίνονταν εξαιτίας της πυκνής βλάστησης. Λόγω της πυκνής βλάστησης που το περικλείει, είχε γίνει καταφύγιο για ερπετά και έτσι οι κάτοικοι το ονόμασαν Φιδόκαστρο.
Ο ενοριακός ναός της Πέτρας είναι αφιερωμένος στην Αγία Κυριακή και πρόκειται για μεγάλων διαστάσεων, μονόχωρο, δρομικό ναό με νεωτερικό χαγιάτι στα δυτικά. Ο ναός κατασκευάστηκε τον 18ο ή κατά το α΄ μισό του 19ου αιώνα ενώ το κωδωνοστάσιο χρονολογείται στις αρχές του 20ου αιώνα. Το 1997 με υπουργική απόφαση ο ναός και το κωδωνοστάσιο χαρακτηρίστηκαν ως μνημεία τα οποία χρήζουν ειδικής κρατικής προστασίας. Πίσω από τον Ιερό ναό βρίσκεται το κοιμητήριο του χωριού. Η ενορία της Πέτρας υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Νικοπόλεως και Πρεβέζης.
Σήμερα ο πληθυσμός ανέρχεται στους 392 μόνιμους κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, εμφανίζοντας μείωση σε σχέση με την απογραφή του 2001, όπου ο πληθυσμός ανερχόταν στους 445 κατοίκους. Στην Πέτρα διαμένει περίπου το 3% του συνολικού πληθυσμού του διευρυμένου Δήμου Ζηρού. Ο πληθυσμός του χωριού μετά από χρόνια συνεχούς παραμονής σε επίπεδα άνω των 500 κατοίκων (από το 1961 εως το 1991), σημείωσε μείωση στην απογραφή του 2001. Η πρώτη φορά που το χωριό ξεπέρασε τους 500 κατοίκους ήταν το 1961 ενώ ο μέγιστος αριθμός κατοίκων σημειώθηκε στην ίδια απογραφή. Με την απογραφή του 2011, το επίπεδο του πληθυσμού πλησίασε εκείνο του 1951. Οι πληθυσμιακές διακυμάνσεις, αποτυπώνονται στον παρακάτω πίνακα.
Εξαιτίας του ευνοϊκού κλίματος, το χωριό παράγει διάφορα προϊόντα όπως βαμβάκι, φρούτα και υπάρχουν πολλά είδη ψαριών στις λίμνες της περιοχής. Κοντά στην περιοχή βρίσκεται ο Αμβρακικός Κόλπος ο οποίος είναι τόπος αλιείας για τους ντόπιους. Επίσης, η περιοχή λόγω της πυκνής βλάστησης, παράγει μεγάλη ποσότητα αχύρου η οποία πωλείται σε όλη την Ελλάδα για κάλυψη αναγκών που αφορούν τάισμα ζώων σε εταιρείες παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων.
Ιερός Ναός Αγίας Κυριακής της Μεγαλομάρτυρος: Βρίσκεται στο επονομαζόμενο λόφο της Πέτρας, 1 χιλιόμετρο από την κεντρική πλατεία του χωριού. Παλαιό σχολείο: Βρίσκεται ακριβώς δίπλα στην κεντρική πλατεία. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο και αποθήκη. Υδροηλεκτρικός Σταθμός Λούρου: Ο σταθμός απέχει 2 χιλιόμετρα από το χωριό. Ποταμός Λούρος: Η γέφυρα του ποταμού που συνδέεται με τον κεντρικό επαρχιακό δρόμο απέχει 2 χιλιόμετρα από το χωριό. Η ακρόπολη του αρχαίου Βουχετίου και το κάστρο των Ρωγών βρίσκονται σε χαμηλό λόφο μεταξύ της Νέας Κερασούντας και της Πέτρας. Αμβρακικός κόλπος: Είναι ένας από τους μεγαλύτερους κλειστούς κόλπους στην Ελλάδα. Απέχει 7 χιλιόμετρα από το χωριό. Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού Κόλπου: Είναι περιοχή που έχει χαρακτηριστεί ως βιότοπος που διαμένουν κυρίως θαλάσσια πτηνά και απέχει 7 χιλιόμετρα από το χωριό.
Η Πέτρα συνορεύει με τη Στρογγυλή Άρτας, τη Στεφάνη Πρεβέζης και τον Άγιο Σπυρίδωνα. Τα χωριά απέχουν 5 χιλιόμετρα μεταξύ τους. Συνδέονται μέσω του κεντρικού επαρχιακού δρόμου.
Δήμος Ζηρού Λίμνη Ζηρού Βουχέτιο Υδροηλεκτρικός σταθμός Λούρου Στρογγυλή Άρτας Στεφάνη Πρεβέζης Άγιος Σπυρίδωνας Άρτας Φιλιππιάδα
«Δήμος Ζηρού». dimoszirou.gr.
