Το Σαντομέρι, γνωστό και ως Σανταμέρι, είναι ημιορεινό χωριό το οποίο είναι χτισμένος στους πρόποδες του ομωνύμου όρους (ή Σκόλλις). Είναι πρώην ανεξάρτητη Κοινότητα και νυν Δημοτική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Ωλενίας του Δήμου Δυτικής Αχαΐας. Βρίσκεται δε στο νοτιοδυτικό άκρο του Νομού, ΝΔ της Πάτρας και σε απόσταση από αυτή περί τα 40 χιλιόμετρα. Συνορεύει με τα χωριά Πόρτες και Χαραυγή. Στην κοινότητα ανήκουν επίσης οι οικισμοί Πολύλοφο (Μπράτι) και Αμπελάκια ενώ στην περιφέρειά του βρίσκεται και η γυναικεία Μονή της Αγίας Μαρίνας ή Μαρίτσας. Κατά το σεισμό του Ιουνίου του 2008 στη Βορειοδυτική Πελοπόννησο, ανάμεσα σε άλλα χωριά, εκκενώθηκε και το Σαντομέρι εξαιτίας κατολισθήσεων βράχων από το όρος Σκόλλις.
Το όνομα του προέρχεται από τον Γάλλο Νικόλαο Σαιντ Ομέρ, βαρόνο της Θήβας, που είχε χτίσει το ομώνυμο κάστρο το οποίο βρίσκεται στα όρια του χωριού. Ο Φρατζής το αναφέρει με το όνομα Στάμηρον ενώ οθωμανικό χρονικό του 15ου αιώνα αναφέρεται με τό όνομα Αγία Μαύρα.
Άγνωστο πότε πρωτοκατοικήθηκε. Στα όρια του χωριού έχουν βρεθεί ερείπια αρχαίου οικισμού, που σύμφωνα με κάποιες απόψεις πρόκειται για τις αρχαίες Θαλάμαι. Το έτος 1311 δίπλα στο σημερινό χωριό κτίστηκε το κάστρο Σαιντ Ομέρ και γύρω του αναπτύχθηκε πόλη που στην ακμή της είχε 1.500 κατοίκους. Μετά την κατάκτηση και καταστροφή του κάστρου από τους Οθωμανούς, αναφέρεται πάλι οικισμός στην περιοχή σε απογραφή του 1697. Τον 19ο αιώνα δέχτηκε εγκατάσταση ποιμένων από το χωριό Βλασία των Καλαβρύτων που ερχόντουσαν στην περιοχή για ξεχειμώνιασμα.
Υπήρξε έδρα του παλιού Δήμου Τριταίας από το 1835 έως το 1841. Είχε ονομαστεί μάλιστα τότε Τριταία, όπως επέβαλε το σχετικό βασιλικό διάταγμα οι έδρες των δήμων να έχουν και το όνομά του. Το 1841 προσαρτήθηκε στον τότε Δήμο Δύμης μέχρι το 1912, με τη διάλυση δήμων, όταν και αποτέλεσε έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Μεταξύ 1997-2010, με το Σχέδιο «Καποδίστριας», αποτέλεσε δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Ωλενίας. Στην τότε Κοινότητα Σαντομερίου ανήκε και ο βραχύβιος οικισμός του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος αναγνωρίστηκε επίσημα στις 17/03/1991 και καταργήθηκε στις 18/03/2001.
Η δημογραφική εξέλιξη του οικισμού από το 1920 και μετά είναι η εξής:
Διαθέτει πίστα πλαγιάς [11] που χρησιμοποιούν ανεμοπτεριστές του παρά πέντε για τις πτήσεις τους· Κάθε χρόνο τον Αύγουστο στην περιοχή διοργανώνεται αγώνας του Πανελληνίου Πρωταθλήματος Αλεξίπτωτου Πλαγιάς.
Είναι η κεντρική εκκλησία του χωριού, μεγαλοπρεπής ναός, ο οποίος έχει ανακαινισθεί μετά τον σεισμό του 2008, βρίσκεται δε στο επάνω μέρος του χωριού. Εορτάζει στις 8 Νοεμβρίου. Το δε πανηγύρι του χωριού γίνεται στις 6 Σεπτεμβρίου εκάστου έτους εις Ανάμνηση του εν Χώναις θαύματος του Αρχαγγέλου Μιχαήλ [12]
Βρίσκεται εκτός του χωριού, σε απόσταση περίπου 1.000 μέτρων δίπλα από τον δρόμο με κατεύθυνση προς Πόρτες Αχαΐας. Εορτάζει την 15η Αυγούστου. Η εκκλησία είναι χτισμένη επάνω σε ερείπια παλιού μοναστηριού το οποίο είχε καταστραφεί από Οθωμανούς.[13]
Είναι παρεκκλήσι στο πάνω τμήμα του χωριού και εορτάζει στις 12 Αυγούστου.
Βρίσκεται εκτός του οικισμού Βορειοανατολικά πάνω από αυτόν, στους πρόποδες του όρους Σκόλλις και σε απόσταση περίπου 400 μέτρα από το κέντρο του χωριού.[14]
Βρίσκεται επί του όρους Σκόλλις εντός Σπηλαίου, και εορτάζεται κάθε χρόνο την Δεύτερη Ημέρα του Πάσχα. Η προσέλευση στο ναό γίνεται οδικώς έως την πίστα των ανεμοπτεεριστών και εν συνεχεία με ορειβασία (πεζοπορία)[15].
Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012). Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9. Δήμος Δυτικής Αχαΐας. Ο Δήμος που αξίζει να ζεις, Τόμος Α΄, Υπεύθυνος έκδοσης: DATA RC ΑΕ, Έκδοση: Δήμος Δυτικής Αχαΐας, Κάτω Αχαΐα 2017. ISBN 978-960-99592-5-4. Α.Ι. Κλάδου, Εφετηρίς (Almanach) του Βασιλείου της Ελλάδος δια το Έτος 1837, Εκ της Βασιλικής Τυπογραφίας και Λιθογραφίας, Εν Αθήναις 1837. Χρήστου Π. Κορύλλου, Χωρογραφία της Ελλάδος. Α'. Νομός Αχαΐας, Εκ του Τυπογραφείου των Καταστημάτων "Ανέστη Κωνσταντινίδου", Εν Αθήναις 1903.
Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010. Κώστας Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμος Β', Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα Σκόλλις.
Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Σαντομερίου Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 03/11/2017. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Σαντομερίου Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 03/11/2017. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Δύμης, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 28/10/2017. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Αγίου Γεωργίου Σαντομερίου Αχαΐας. eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 03/11/2017. Νικολόπουλος, Ι. (15-6-2008). «Η ζωή στα καμένα και στα ερειπωμένα». Το Βήμα. http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=189297&ct=75. Ανακτήθηκε στις 2009-12-22. Σανταμέρι Αχαΐας - Ενα μικρό αναρριχητικό πεδίο Αρχειοθετήθηκε 2009-08-12 στο Wayback Machine.. oreivatein.com. Ανακτήθηκε: 22/12/2009.
