Το Αφράτι (παλιότερα Αφρατί, επίσημο: Αφράτιον) είναι παραδοσιακό χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Βιάννου στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου. Ανήκε στην Επαρχία Πεδιάδος του Νομού Ηρακλείου.
Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με την ελαιοκαλλιέργεια και την αμπελοκαλλιέργεια. Στο χωριό υπάρχουν παραδοσιακά σπίτια, αυλές και μικρά σοκάκια. Κεντρικός ναός είναι αυτός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Λειτουργεί Δημοτικό Σχολείο.
Το χωριό σύμφωνα με μία εκδοχή οφείλει το όνομά του στο αφράτο χώμα της περιοχής, το οποίο βρίσκεται τριγύρω και μέσα στο χωριό. Μια άλλη υπόθεση θέλει την ονομασία να προέρχεται από το α+φρέαρ= χωρίς νερό, έλλειψη νερού. Σύμφωνα με άλλη υπόθεση, το όνομα προέρχεται από την Αφροδίτη, που ήταν η λατρευόμενη θεά των Αρκάδων, οι οποίοι εικάζεται ότι έκτισαν την πόλη τους στη θέση του σημερινού οικισμού. Πιθανότατα οι Αρκάδες κατοικήθηκαν για πρώτη φορά από κατοίκους της σημερινής Αρκαδίας στην Πελοπόννησο. Άλλη εκδοχή λέει ότι πιθανόν να σχετίζεται με το λατινικό frate, πληθ. frati=καλόγηροι ή και με το επώνυμο Αφράτος.
Κοντά στο χωριό, στο ύψωμα Προφήτης Ηλίας (στα 668 μ.) υπήρχε αρχαία πόλη, με το όνομα Αρκαδία ή Αρκάδες. Ως ανεξάρτητη πόλη έκοψε δικά της νομίσματα. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια έγινε έδρα Επισκόπου.. Στο Αφρατί βρέθηκε και αρχαία οινοχόη που χρονολογείται από την ανατολίζουσα περίοδο. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές έγιναν από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή και ήρθαν στο φως, μεταξύ άλλων, αρχαίες οικίες και μία νεκρόπολη που χρονολογούνται τον 7ο, 8ο και 9ο αιώνα π.Χ. Την ίδια εποχή τοποθετείται η ίδρυση της αρχαίας πόλης των Αρκάδων από πολλούς αρχαιολόγους. Το χωριό δεν αναφέρεται σε κανέναν ενετικό κατάλογο με χωριά, ούτε όμως και στην τουρκική απογραφή του 1671. Με το όνομα Φρατί αναφέρεται στην τουρκική απογραφή του 1881.
Περιλαμβάνοντας μόνον την έδρα της, η Κοινότητα Αφρατίου έχει 151 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ημιορεινός οικισμός, με έκταση 4,551 χμ² (2011).
Δείτε Κοινότητα Αφρατίου
Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971. Τουριστικός Οδηγός, Δήμος Βιάννου. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)
Αφράτι Εύβοιας
